Girl: Hoe één film de verdeeldheid/verbinding rond (trans*)gender zichtbaar maakt binnen de wereldwijde samenleving
Consumeren (Belgische) films en series anno 2018:
We leven in een wereld waarin bijna elke film en serie via een streamingdienst of minder legaal platform beschikbaar is. In full HD met ondertitels in eender welke taal. Films en series zijn een belangrijke vorm van entertainment voor vele. In een oneindig aanbod kiezen we vaak voor films en series die binnen onze smaak, waarden en normen vallen. Sommige bingwatchen series en films of kijken onderweg. Meer en meer consumeren we films en series. Meer en meer vergeten we dat series en films worden gemaakt door artiesten, regisseurs, schrijvers en producers. Tegelijk zijn de films van Belgische oorsprong vaak van grote kwaliteit op gebied van diepgang van alle niveaus: personages, sfeer, beeldtaal, montage, geluid,… aan een fractie van het budget van buitenlandse films. Ondanks de hoge kwaliteit van Belgische series en films, blijft het moeilijk voor vele regisseurs om geld te vinden om hun projecten te financieren. Laat staan over een inmiddels zwaar beladen topic zoals (trans*)gender. Een film die in de prijzen valt maar tegelijk bijna gecensureerd en geboycot wordt. Waarbij de regisseur en persoon op wie het verhaal gebaseerd is, zich moeten blijven legitimeren aan ieder individu die er een mening heeft (losstaand of ieder individu de film heeft gezien).
Deze artiesten scheppen vanuit het niets, inspiratiebronnen uit het echte leven, een nieuwe realiteit, een film. Vanuit research, lege bladen papier, digitale documenten en tools ontstaat een script, één verhaal met vele sub verhalen, personages, storyboards en psychologische profielen…. De regisseur (en producers) bepalen de beeldtaal, montagestijl, emotie, sfeer, spanning, … Een film blijft een creatie, een kunstwerk waarin elke seconde van de film het resultaat is van een denkproces van vele onder leiding van een regisseur. Vaak putten regisseurs inspiratie uit hun eigen leven, omgeving, verhalen van andere: om verhalen te vertellen, ons uit te dagen, uit onze comfortzone te halen en kennis te maken met andere werelden. Tegenwoordig verwachten we bijna (onbewust) dat regisseurs, kunstenaars, artiesten voor ons werken, werken op een manier die voor de consument-kijker past. De artistieke vrijheid neemt plaats voor consumeren van films en series. Vergeet niet: kunstenaars, artiesten creëren geen tijdsgeest, ze reageren op de huidige tijdsgeest en problematieken. De film en kunstindustrie bevindt zich NIET in een afgesloten wereld maar wordt geschapen in ons dagdagelijks leven. En nee, niet bij elke film moet je de zaal verlaten met een blij, entertaint gevoel. Tegelijk staat de kijker niet meer stil hoe een film of serie tot stand komt en bijhorende maatschappelijke boodschappen.
Gender in het dagelijks leven en maatschappelijk debat
De afgelopen jaren heeft gender(identiteit) en het transgenderthema meer aandacht gekregen in de media. Meer en meer mensen (inclusief cisgenders en hetero’s) merken dat zij ook met gendernormen worden geconfronteerd. Hetero mannen worden aanzien als homoseksueel of minder aantrekkelijke partners door hun introvert karakter of gebrek aan stereotype mannelijke kenmerken. Opvoeders, leerkrachten, maatschappelijk werkers, je zoon, je beste vriend(in), je klasgenoot… die te maken hebben met grensoverschrijdend gedrag of worden aangesproken over hun gebrek/ aanwezigheid van ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’ kenmerken. Tegelijk blijft onze genderidentiteit iets persoonlijks maar manifesteert zich dit zodra je in contact treedt met eender wie. Het maatschappelijk debat rond gender is onderhevig aan (subtiele) veranderingen van koers. In 2008 zouden vele nooit hebben durven te dromen dat 10 jaar later series zoals Orange is the new black, Rupaul, Sens8, Queer Eye (met een verbindende boodschap in plaats van enkel toleren) zo breed toegankelijk zijn. Toen ik 16 was, schatte ik de kans niet groot in dat de transgenderbeweging zo groot zou worden. Er was immers veel transfobie binnen de maatschappij maar evenzeer binnen het toenmalige exclusieve holebi milieu. Ook als bestuurder bij diverse holebi-en transgroepen en koepels merkte ik (en andere) dit op.
In de holebi- en transgenderbeweging merkte je de afgelopen jaren een verschuiving over de invulling van gender, transgender en genderidentiteit. Onder invloed van trans-en holebi activisten, de Belgische LGBTI koepels, internationale en Europese ontwikkelingen (en bijhorende subsidies) is er meer ruimte ontstaan voor zelfbeschikking, eigen invulling van de genderidentiteit. De noodzaak van een volledige transitie wordt véél meer in vraag gesteld binnen (inter)nationale transbewegingen. Dit komt doordat transgenders en activisten binnen België en ver erbuiten dit op de kaart zijn beginnen te zetten. Tegelijk zijn hier de meningen verdeeld over. Vele merken op dat de invullingen tussen individuele trans*genders, transgroepen en koepels en organisaties verschilt maar ook cisgenders en holebi’s delen nog steeds niet dezelfde invulling, visie uitdragen. Er zijn zoveel invullingen, definities en iedereen is op zoek naar “de waarheid achter genderidentiteit en seksuele geaardeid”. Tegelijk vergeten we als maatschappij, individu, als holebi-en transgenderbeweging dat dit vaak fluïde is en onderhevig aan maatschappelijke veranderingen.
Het lijkt bijna de opdracht van de LGBTI beweging om een antwoord te geven op vraagstukken zoals gender en seksuele diversiteit voor de hele samenleving inclusief cisgenders en hetero’s. Het is gemakkelijker en veiliger om een minderheid hier voor te laten opkomen zodat zij niet in initieel in eigen boezem moeten kijken als het over hun eigen genderidentiteit en geaardheid gaat. Er is veel meer grijs binnen de LGBTI gemeenschap die immers overgaat in onze heteroseksuele maatschappij.
Representatie van LBGTI rolmodellen
Rolmodellen. Meervoud! Één film of één regisseur kan niet heel de trans*/eender welke problematiek representeren. Het is niet de taak van één cineast om maatschappelijke problemen op te lossen. De cineast reageert op de omgeving, maatschappij waarin hij zich bevindt. Het is niet de taak van één acteur om een volledige minderheidsgroep te representeren. Cineasten, kunstenaars, artiesten zijn onze bondgenoten. Als LGBTI bewegingen dienen we op zoek te gaan naar rolmodellen, bondgenoten in zoveel mogelijke rangen en standen van onze maatschappij. In heel de discussie rond Girl leek niemand er bij stil te staan dat het maar om één individueel verhaal ging behalve de regisseur en de persoon op wie de film gebaseerd is. Ook stond er niemand bij stil hoe moeilijk het is om een film van dit niveau te maken, schrijven en te promoten.
Evolutie van (trans*)gender en geaardheid in de eigen LGBT beweging
We dienen stil te staan dat de holebi-en transgenderbeweging en de hele maatschappij de afgelopen jaren de nodige verandering heeft meegemaakt, als het over de invulling gaat over gender, man/vrouw, transgender. Deze verschillen en evoluties zijn subtiel, traag en loopt op verschillende snelheden binnen elke holebi-en transgenderbeweging (in België en het buitenland), elke holebi en transgroep, elk regenbooghuis en iedereen die zich als LGBTI of queer identificeert maar de brede maatschappij. Deze uniek, individuele invulling van onze genderidentiteit en geaardheid manifesteert zich (gewild of ongewild) zodra we in contact treden met eender wie. De invulling van de bijhorende labels hoort zekerheid te creëren voor vele maar vele ondervinden minstens even veel hinder van diezelfde labels.
De holebi-en transgenderbeweging lijkt soms aan geheugenverlies te lijden: 5/10 jaar geleden werd er héél anders over geaardheid en genderidentiteit gepraat binnen lokale groepen, huizen en de beweging. Als co voorzitter bij Het Regenbooghuis Limburg hebben ik en mijn toenmalige co voorzitter énorm veel moeten lobbyen, bemiddelen, aanspreken, nudgen en gesprekken op gang brengen over latente transfobie, homofobie en geïnternaliseerd en geëxternaliseerde homo negativiteit tussen verenigingen, individuele bestuurders, koepels, werknemers,… Sommige uitgangspunten, visie en missie die de beweging, verenigen, huizen hanteerde, zouden vandaag als homofoob of transfoob of tenminste outdated worden beschouwd door de eigen minderheid. Deze evolutie is eigen aan het verder exploreren en ontwikkelen van ons denken rond genderidentiteiten moet gevoed worden. Tegelijk zien we in het buitenland hoe genderstudies als links worden omschreven. In België en buurlanden zie je dat (extreem) rechtse zich toegang verschaffen tot universiteiten en publieke opinie om de discussie rond gendergelijkheid, genderidentiteit en seksuele geaardheid de mond te snoeren.
Dialoog, discussie en weerstand als middel tot (tijdelijke) consensus
Deze onzekerheid en verandering creëert weerstand, dialoog, discussies, ruzies,hoop, verandering en perspectief. Maar die onzekerheid projecteren we soms op verkeerde personen, minderheden, groepen. In plaats van dialoog polariseren we tussen groepen en polariseren groepen van binnenuit (zogenaamde infighting) en creëren krijgen we een wij/zij verhaal. En dit beperkt zich niet enkel tot gender, geaardheid en seksualiteit maar toont zich ook in thema’s zoals armoede, migratie, gezondheidszorg,…
Vanuit de individuele beleving van onze genderidentiteit en geaardheid zijn we op zoek naar ons eigen, individuele unieke verhaal. Dit blijkt pijnlijk duidelijk te worden als het gaat over thema’s zoals transgender, geaardheid. In plaats van boos of teleurgesteld te zijn op kunstenaars, regisseurs kunnen we misschien ons beter onze pijlen richten op de structureren, politici en maatschappij, commerciële bedrijven die wij samen hebben gecreëerd die dingen in stand houden, uitbuiten en rechten en “zijn” verder afbouwen.
De hele mensheid is altijd bezig geweest met een invulling van man/vrouw. Over de geschiedenis van de mensheid heen zien we talloze beschavingen, culturen op verschillende manieren met gender,geaardheid en seksualiteit omgaan. Als er al consensus over gender(identiteit), geaardheid en seksualiteit is, is deze afhankelijk van de maatschappelijke context, regio, individu in relatie tot onze maatschappij. Deze consensus zal worden blijven uitgedaagd naarmate seksuele minderheden en gendervariante mensen meer stem in onze mondiale samenleving krijgen.
Meer van wat werkt, op zoek naar dialoog en verbinding
Met introductie van computers, sociale media lijkt het het allemaal (te snel) te gaan. We streven niet meer naar dialoog of consesus-building maar gewoon “gelijk” hebben. In je nabije omgeving, op je werk en zelfs in de films en series die je kijkt. Zelfs als onze eigen meningen,visies vaak meer fluïde zijn dan we denken. In plaats daarvan kunnen we op zoek gaan naar verbinding, bondgenoten rond verschillende thema’s. Met als doel onszelf te verrijken, uit te dagen en ons open te stellen voor alles wat ons beroert of nog niet. Laten we vieren dat er meer (trans en holebi) rol(modellen) ontstaan en de representatie vooruitgaat. Tegelijk moeten we stilstaan dat dit niet de taak is van één individu, artiest, regisseur, maatschappelijk werker of mens maar van ons allen.
Deze blog is ontstaan uit de nood aan grijs, kleur, nuance in deze discussie. Tegelijk tracht ik mijn achtergrond als maatschappelijk werker met een achtergrond in film en fotografie bij te dragen op zoek naar dialoog en verbinding met de nodige nuance en achtergrond. Er zijn weinige meningen, recensies die rekening houden met de (lokale en internationale) context waaruit deze Belgische film ( en andere) ontstaan.
Colulum van Nora Monsesecour na maanden van verdeelde berichtgeving
Artikel rond Nora haar reactie op de kritici op VRT NWS
Reactie van de broer van Nora op de film
‘Girl’ wint Discovery Award op European Film Awards
Artikel op Beout
Nederlands artikel over girl
De Tijd die aandacht spendeert aan de film
Aantal artikels op Zizo Online
Aantal artikels op Beout.be